"عمل کردن بدون چشمداشت یا عمل بدون داشتن انتظار پاداش" یکی از 3 تکنیکی است که برای متوقف کردن "گفتگوی درونی" توصیه می شود.

بازی کودکان: عمل بدون چشمداشت
بازی کودکان را دیده اید؟ آنها چنان عمیق درگیر بازی می شوند که عملا فضای پیرامون خود را فراموش می کنند. آنها بازی را تنها برای خودِ بازی، بازی می کنند. یعنی هدف و قصدی خارج از خود بازی ندارند و خواهان پاداش و چشمداشتی در ازای آن نیستند. درست برخلاف اعمال ما بزرگسالان که برای انجام هر عملی دنبال پاداش می گردیم.

بدیهی است که هر عملی نتیجه ای در بر دارد که از آن غیر قابل تفکیک است. وقتی رانندگی میکنیم از نقطه A به نقطه B جابجا می شویم. وقتی حرف می زنیم کلمات معانی را افاده می کنند، وقتی تایپ می کنیم صفحه هایی از واژه پر می شود. اما معمولا قصد و غرض ما از اعمال مان این موارد نیست بلکه ما اهدافی ذهنی را بر رفتار و اعمال مان بار می کنیم: توقعات خود و دیگران، خشنودی یا ناخشنودی.

قابل توجه اولیای هنرجویان هنرستان رشته کامپیوتر و هنرجویان هنرستان رشته حسابداری با مقاله عمل‌کردن بدون چشمداشت (فنون متوقف کردن مکالمه ذهنی) با شما هستیم.

مثلاً کار روزانه اداره را به خاطر خوش آمد رئیس یا همکاران انجام می دهیم؛ برای همسرمان هدیه می خریم تا در فلان موضوع با ما همراهی کند و ... . این گونه اهداف و توقعاتی که از اعمال و رفتارمان داریم بسیاری از اوقات هیچ ربط واقعی به خود آن عمل ندارند و همین است که ما مدام ناشادیم چون به انتظاراتمان پاسخ داده نمی شود؛ خود را قربانی حس می کنیم چون دیگران هدف ما را از اعمالی که انجام داده ایم در نیافته اند، و می گوییم که کسی (همسر، رئیس، همکار، پدر، فرزند، دوست و ... ) ما را درک نمی کند.

ما از اعمال و رفتاری که انجام می دهیم توقعاتی ذهنی داریم که واقعی به نظر می آیند در حالی که اساسا اهدافی ذهنی هستند. تلاش می کنیم تا فلان ماشین را بخریم، می خریم اما ناشادیم؛ ازدواج می کنیم اما ناخرسندیم. کار داریم اما دچار ملال و روزمرگی هستیم. تمام این خستگی، ملال، افسردگی، ناشادی و ناخرسندی از آن روست که ما از اعمال مان چشمداشتی داریم که حاصل نمی شوند چون ربط واقعی به اعمال ما ندارد. درگیر مکالمه ذهنی مداومی هستیم که محتوای آن انبوهی از اهداف، انتظار، قضاوت، پیش داوری و سوءتفاهم راجع به اعمال خود و دیگران است.

تمام اعمال ما بر اساس نتیجۀ پیش بینی شده ای تنظیم شده اند: پیوسته اعمال مان را می آزماییم تا بدانیم منظورِ از پیش تعیین شده ما را برآورده می کنند یا نه؟ با اعمال دیگران نیز چنین هستیم: بر نفس عمل و نتایج طبیعی آن چشم می بندیم و توقعات و انتظارات خود را پی می گیریم.

بدین ترتیب "اعمال بی واسطه یا طبیعی" دیگر برایمان ممکن نیست. تنها در موقعیت های استثنایی، در ترس یا شادیِ خاص، یا در موقعیت های بسیار هیجان انگیز عملی مستقیم و کنترل نشده و طبیعی از ما سر می زند.

این لحظات را "بی خبری" می نامیم. هنگام از "خود فراموشی" فاصله ای که بین ما و اعمالمان وجود دارد از میان بر می خیزد. در خلال این "خودفراموشی" یا "بی خبری" که عمل می کنیم، نه عمل مان از قبل حساب شده است و نه قضاوت می کنیم که آیا عمل ما "صحیح" است یا "غلط"؛ آیا دیگری "خوشش" می آید یا "بدش" می آید و ده ها ذهنیت و واکنش ذهنی دیگر. در واقع در رابطه با این عمل چشمداشت و توقعی نداریم. زیرا ذهن ما که می توانست چنین انتظاری داشته باشد، خاموش است، متوقف شده است.

اعمال بی واسطه در موقعیت های حدّی
همه ما تجربه موقعیت هایی را داریم که در آن "بی واسطه" عمل کرده ایم. در لحظات بحرانی مثل یک تصادف، آتش سوزی، مرگ نزدیکان یا در هیجان های شادی بخش، اعمالی انجام داده ایم یا شاهد اعمالی بوده ایم که در اوقات عادی انجام آن خارج از تصورمان است. چرا که در اوقات عادی اعمال مان را بر اساس ذهنیت خود و دیگران انجام می دهیم.

اگر چنین موقعیت هایی را که در آن بی واسطه عمل کرده ایم به یاد بیاوریم، می توانیم تعیین کنیم که دقیقاً چنین اعمالی، قدرت، شدت و اثر متمایزی دارند و همزمان حس خشنودی و رضایتی ژرف تر و درونی تر را به ما بخشیده اند.

نتیجه اصلی "عملکرد بدون چشمداشت" قطع کامل مکالمه ذهنی یا قطع قسمتی از آن است. در این زمان "گفتگوی درونی" متوقف می شود و به میزانی که این رویداد رخ می دهد، خود را برای پذیرش واقعیت "چنان که هست و نه چنانکه به خود می گوییم"، آماده می کنیم. در یک آن بر بندهای ذهنی غلبه می کنیم و امکانات جدید عمل کردن را می آزماییم.

"عمل کردن بدون چشمداشت" عملکردی به منظور نفسِ عمل است بدون پاداشی خارج از عمل و بدون آنکه ناگزیر باشیم دائماً کسی را خشنود سازیم یا خودمان را توجیه کنیم. هنگامی که این نوع عمل کردن را بیاموزیم آنگاه پاره ای دیگر از آزادی و وارستگی از قیودات دنیای روزمره را به دست آورده ایم. در عمل مان از ارزیابی و عقاید همنوعان مان مستقل تر می شویم. همچنین به محض آنکه دیگر در مورد ملاک های ذهنی داوری نکنیم، می توانیم از توجیه عمل مان صرف نظر کنیم.

توجه: عملکرد بدون چشمداشت، به این معنا نیست که کارهای بیهوده یا بی معنا کنیم؛ سخن بر سر این است که به ذهن خود این فرصت را بدهیم که از نفس کاری که در حال انجامش هستیم لذت ببرد و آرامش داشته باشد.

تمرین هایی برای عمل بدون چشمداشت
1- با یک بسته چوب کبریت اشکال منظمی روی میز بسازید. این کار را در منزل یا محل کار می توانید انجام دهید و هر بار حداقل 10 تا 15 دقیقه برای آن وقت بگذارید.
2- روی صفحه کاغذ با خودکار یا مداد خطوطی را رسم کنید بدون آنکه اشکال خاصی بکشید.
3- کمک کردن به افراد نا آشنا در خیابان یا مکان های عمومی. مثل کمک به حمل بار، سوار کردن مسافران در خیابان بدون دریافت وجه و ... .
4- انجام بازی های کودکانه مثل چیدمان های لگو.

هنرستان کمال دانش در رشته کامپیوتر و رشته حسابداری با بهترین کادر تدریس هر ساله رتبه قابل قبولی در کنکور را دارد.

انجام این تمرین ها بدون انتظار پاداش یا قصد و غرضی موجب می شود که ذهن هیچ استدلالی برای ارزیابی اعمال انجام شده در دست نداشته باشد و نیز دوگانگی بین عمل و عمل کننده از بین برود؛ نتیجه ای که خود به توقف مکالمه ذهنی می انجامد.
انجام برخی امور مثل واکس زدن کفش، اتو کردن لباس، گردگیری اشیا و لوازم، جابجایی کتابها یا اشیا می تواند تمرین هایی برای توقف مکالمه ذهنی باشد به شرطی که به عادت تبدیل نشوند.
وقتی عملی را بدون ذهنیت و محاسبه ذهنی انجام می دهیم خود را به تمامی درگیر آن می کنیم چون تمام ذهن مان معطوف به عمل است نه در حال ارزیابی و سنجیدن آن که تنها با فاصله گرفتن امکان پذیر است. از این رو از عمل بی واسطه لذت می بریم.
یادمان باشد که فهمیدن و پذیرش معقولانه این مطلب کافی نیست. مثل همیشه در اینجا نیز چون زندگی روزمره "دگرگونی عملی" مورد انتظار است

منبع: سواد زندگی