ما در دنیای شلوغی زندگی می کنیم و نوعی باور در ما وجود دارد که همیشه باید کاری کرد و دست روی دست گذاشتن کاری خطاست. به همین خاطر مدام در حال انجام کارهای مختلف هستیم.

اما وقتی مدام مشغول به کاری هستیم در مغز ما چه اتفاقی می افتد؟
دکتر دنیل لویتین عصب پژوه در این باره می گوید: هربار که شما توجه تان را از موضوعی به موضوع دیگه معطوف کنید، مغز باید یک جا به جایی عصبی-شیمیایی انجام بدهد که برای این کار از مواد غذایی موجود در مغز استفاده می کند. پس اگر چندکار را با هم اجرا می کنید، دارید به سرعت از یک چیز به چیز دیگه جا به جا می شوید، و با اینکار منابع عصبی را تحلیل می برید و برای همین است که در پایان روز دچار استرس و خستگی شدید می شوید.

اما وقتی کاری برای انجام دادن نداریم و به اصطلاح "بی حوصله "می شویم چه چیزی در مغز ما رخ می دهد؟

دکتر سندیمن، پژوهشگر حوزه "بی حوصلگی" میگوید: وقتی حوصله شما سر می رود، یک شبکه در مغز شما فعال می شود به نام "حالت پیش فرض." بنابراین بدن ما، موقع تا کردن لباس ها یا پیاده رفتن به سرکار به حالت هدایتگرِ خودکار درمی آید. این همان حالتی است که در فلسفه تائو به آن "وو وی" یا "بی عملی" می گویند.

قابل توجه اولیای هنرجویان هنرستان رشته کامپیوتر و هنرجویان هنرستان رشته حسابداری با مقاله گاهی وقت ها هیچ کاری نکنید هنر بی عملی با شما هستیم.

حالا یک سوال: آخرین باری که هیچ کاری انجام ندادید کی بود؟ واقعا هیچ کاری. یعنی نه پیامک و نه اینترنت، نه تلویزیون، نه چت، نه غذا خوردن، نه مطالعه و نه حتی نشستن و یادآوری گذشته یا برنامه ریزی برای آینده؟ 

هیچ کاری نکردن یکی از سخت ترین کارهاست؛ چرا که ما عادت کرده ایم همیشه کاری انجام دهیم و مشغول باشیم و همین موجب استرس زیادی است که همه ما در زندگی تجربه می کنیم. ما "هنر بی عملی" را فراموش کرده ایم.

یک دهه قبل، ما توجه مان را هر ۳ دقیقه یک بار تغییر می دادیم. حالا هر ۴۵ ثانیه یک بار و در تمام طول روز این کار را می کنیم.  هر فرد به طور میانگین روزی ۷۴ بار ایمیل، کانال تلگرام، واتس آپ یا اینستاگرامش  را چک می کند.

پژوهش ها نشان می دهد «تمرکز نکردن» نیز به همان میزان «تمرکز کردن» اثرگذار و نیرومند است، اگرچه به شکلی متفاوت. ممکن است قدری عجیب به نظر برسد، اما در حالی که تمرکز کردن موجب می شود فعال تر و پرکارتر ظاهر شویم، تمرکز نکردن به خلاق تر شدنمان کمک می کند.

 زمانی که  در وضعیتی بی خیال و آسوده به سر می بریم، مثل اوقات بیکاری یا تنبلی، وقتی که هیچ کاری نمی کنیم ذهن مان به پرسه زنی های شگفت انگیز مشغول می شود و لحظه ای خاص را برای ربط دادن فکرهایی که در ذهن مان چرخ می خورند، انتخاب می کند.

نتایج یک مطالعه نشان می دهد که ۴۸ درصد مواقع ذهنمان مشغول پرسه زدن در آینده است. این در حالی است که زمان حال با ۲۸ درصد و زمان گذشته با ۱۲ درصد، سهم کمتری در این میان دارند. آن مقدار زمان باقی مانده هم ذهن مان عموما خالی یا رهاست. درصد دقیق این مواقع چندان اهمیتی ندارد؛ آنچه مهم است، روشن کردن این نکته است که پرسه زنی و سرگردانی افکارمان در اوقاتی که هیچ کاری نمی کنیم، آن گونه که تا پیش از این تصور می کرده ایم، تباه و بی حاصل نیست.

 "هیچ کاری نکردن" به ما فرصت می دهد تا به سه کار اساسی بپردازیم:

1- استراحت

وقتی حواس و توجه مان به هیچ چیز نیست و در وضعیت آسوده خیالی هستیم، به معنای واقعی مشغول استراحتیم. زمانی که خودمان را رها می کنیم و اجازه می دهیم ذهنمان آزادانه پرسه بزند، در حالت «تمرکز پراکنده» (Scatter Focus) هستیم؛ حالتی که تقویت کننده انرژی است و کمک می کند بعدا بتوانیم عمیق تر تمرکز کنیم. 

انجام کارهای لذت بخشی که نیازمند تلاش و تمرکز حواس نیست، می تواند در تقویت انرژی ذهنی مفید و موثر باشد.

برای مثال، می توانیم اوقاتی را به انجام سرگرمی های خلاقانه اختصاص دهیم (نقاشی کردن، کاردستی ساختن، خطاطی، باغبانی، آشپزی و ... )، یا بدون همراه داشتن موبایل، مسیری را بدویم، قدم بزنیم یا شنا کنیم. علاوه بر این، ثابت شده است انجام دادن کارهای معمولی که از سر عادت انجام می شوند، خلاقیت مان را حین فکر کردن افزایش می دهند.

2- تدبیر و چاره اندیشی

تحقیقات نشان می دهد هنگام "هیچ کاری نکردن" 14 برابر بیشتر به آینده فکر می کنیم. همچنین، مواقعی که آسوده خاطریم و توجه مان به چیز خاصی معطوف نیست، 7 برابر بیشتر به اهداف بلندمدت فکر می کنیم. 

بدیهی است که تحقق این اهداف موضوع دیگری است، اما «هیچ کاری نکردن» اجازه می دهد در وهله نخست، قصدهایمان را مشخص و تعیین کنیم و اهداف مان را به یاد بیاوریم.

3- کشف ایده ها

در حالت هیچ کاری نکردن ذهن آسوده ما، سه مقصد ذهنی گذشته، حال و آینده را به هم پیوند می دهد. 

در مقایسه با وضعیت متمرکز، وضعیت "تمرکز پراکنده" به نحو قابل ملاحظه ای با بینش خلاقانه تر همراه است. 

برای مثال، ممکن است ناگهان ایده ای را که چند هفته قبل جایی خوانده ایم، به یاد بیاوریم و آن را به چگونگی حل و فصل وضعیت فعلی مان در محل کار ربط دهیم.

 اوج دستیابی به ایده های خردمندانه و دور از انتظار را زمانی تجربه می کنیم که در وضعیت تمرکز پراکنده حاصل از "هیچ کاری نکردن" به سر می بریم.

ظاهر امر این است که در مواقع بیکاری، کار خاصی انجام نمی دهیم اما به لحاظ ذهنی، دقیقا عکس آن صادق است.

چه بسا باید بیش از این ها هیچ کاری نکنیم؛ خواه بنا باشد به مغزمان استراحت بدهیم، خواه به دنبال کشف ایده های خردمندانه یا چاره اندیشی و تدبیر برای برنامه های آینده باشیم یا استراحت مطلق مد نظرمان باشد.

گاهی اوقات برای آن که شاهد اتفاق های دل خواه باشیم، بهترین راه «هیچ کاری نکردن» است.

هنرستان کمال دانش در رشته کامپیوتر و رشته حسابداری با بهترین کادر تدریس هر ساله رتبه قابل قبولی در کنکور را دارد.

چند توصیه برای بی عملی 

1- هیچ کاری نکردن سخت است پس روزانه 10 دقیقه برای آن تمرین کنید. در محلی که رادیو، تلویزیون و موبایلتان خاموش باشد در حالتی آسوده بنشینید و به جریان تنفس (دم وبازدم) خود توجه کنید. بدین شکل که گوشه ای آرام بنشینید، چشم هایتان را ببندید و آرام نفس بکشید. نکته مهم و کلیدی این است که باید حواس تان به جریان هوا از لحظه ورود به بینی و حرکت به سمت شش ها و پر کردن شش ها و خروج از بینی باشد. جریان هوا را دنبال کنید.

2- حداقل هفته ای یکبار در پارک یا خیابان ها قدم بزنید و اجازه بدهید که مسیر شما را هدایت کند. این تمرین را در کوچه پس کوچه های محله و شهرتان هم می توانید انجام دهید. مهم این است که مسیر را به خودش واگذارید نه آنکه خود شما انتخاب کنید. مقصد خاصی را دنبال نکنید.

3- روی سطحی مثلا کف اتاق پلاستیکی پهن کنید و مقداری ماسه یا خاک تمیز روی آن بریزید. بعد با تکه چوب یا انگشت شروع به رسم اشکال و خطوط فی البداهه کنید.

4 - چند کتاب که طرح های خام برای رنگ آمیزی دارند و یک جعبه مداد رنگی بخرید و هر روز چند دقیقه به رنگ آمیزی بپردازید.

منبع: سواد زندگی